Μνημονιακοί και αντιμνημονιακοί

Η τύχη του μνημόνιου στα χέρια του Τσίπρας

Όταν, το 2010, η χώρα είχε αποκλεισθεί από τις αγορές, μας χορηγήθηκε το μεγαλύτερο διακρατικό δάνειο στην ιστορία της ανθρωπότητας. Έτσι αποφεύχθηκε τότε η πτώχευση. Όπως ήταν φυσικό και για να μην πέσουν αυτά τα χρήματα στον πίθο των Δαναΐδων (π.χ. με απλόχερες παροχές για ψηφοθηρικούς λόγους), συμφωνήθηκε ένα σύνολο μεταρρυθμίσεων (μνημόνιο), ώστε να αποκτήσει η χώρα δημοσιονομική σταθερότητα, παραγωγική - ανταγωνιστική οικονομία και να ζει με το προϊόν που παράγει και όχι με δανεικά.

Και βέβαια το μνημόνιο περιείχε λάθη και στη σύλληψη και στην εφαρμογή του, αφού από ανθρώπους έγινε και πρωτόγνωρο ήταν. Και βέβαια η απαραίτητη για την απάλειψη των ελλειμμάτων δημοσιονομική πειθαρχία περιόρισε, αναγκαστικά μεν, ουσιαστικά δε, το βιοτικό επίπεδο των Ελλήνων.

Είναι γνωστό πώς αντιδρά ο άνθρωπος, ίσως δε, ιδιαίτερα ο Έλληνας, όταν του βάλεις το χέρι στη τσέπη. Στην προκειμένη περίπτωση δύσκολα αντιλαμβάνεται ότι με την εναλλακτική της μνημονιακής λιτότητας λύση (πτώχευση) δεν θα υπάρχει τίποτα στην τσέπη του για να του το πάρουν.

Πράγματι, με τις συνθήκες που έχουν δημιουργηθεί, μία μερίδα των συμπατριωτών μας έχει καταληφθεί από ένα αίσθημα απελπισίας, το οποίο οδηγεί στην άποψη ότι, και να πτωχεύσει και να καταρρεύσει το κράτος, δεν πρόκειται να πάθει τίποτα χειρότερο. Άποψη απόλυτα εσφαλμένη, εάν σκεφτεί κανείς ότι μία πτώχευση και κατάρρευση του κράτους θα οδηγήσει σε απείρως μεγαλύτερη, σε δραματική πτώση του βιοτικού επιπέδου, σε γιγάντωση της εγκληματικότητας και της ανεργίας. Η ανθρώπινη κρίση είναι μία νοητική διεργασία που καταλήγει σε εκτιμήσεις και απόψεις. Όταν όμως διαταράσσεται, λόγω απελπισίας, μπορεί να καταλήξει σε εσφαλμένες εκτιμήσεις και απόψεις, όπως αυτή που προαναφέρθηκε. Σχετική είναι και η ρήση : «Το γαρ πολύ της θλίψεως γεννά παραφροσύνη».

Αυτή την ψυχολογική κατάσταση των πληγέντων από την κρίση εκμεταλλεύτηκε η εκάστοτε αντιπολίτευση για να κερδίσει ψήφους. Έτσι δημιουργήθηκε η αντιμνημονιακή φιλολογία, η οποία οδήγησε στη γιγάντωση πολιτικών νάνων με ακροαριστερή, ποικίλων μορφών σύνθεση σε κόμμα εξουσίας (ΣΥΡΙΖΑ), καθώς και ακροδεξιών κομμάτων με σημαντική εκλογική δύναμη (Χρυσή Αυγή, ΑΝΕΛ).

Ανεξάρτητα από όσα καταλογίζονται στον Γιώργο Παπανδρέου, η δίκαιη κρίση απαιτεί να του αναγνωριστεί η τόλμη και η υπευθυνότητα να επωμισθεί το τεράστιο πολιτικό κόστος του πρώτου μνημονίου, το οποίο τελικά τον γονάτισε πολιτικά.

Χωρίς το συγκεκριμένο μνημόνιο η χώρα θα είχε πτωχεύσει από το 2010 με όλα όσα αυτό συνεπάγεται. Το 2010, η ΝΔ με τον Αντώνη Σαμαρά ήταν αξιωματική αντιπολίτευση και είχε ασκήσει έντονη αντιμνημονιακή πολιτική ζητώντας το ανέφικτο: την επαναδιαπραγμάτευση του πρώτου μνημονίου. Τελικά, υπό την πίεση των ομολόγων της ΝΔ κομμάτων της Ευρωζώνης, η ΝΔ στήριξε την ισχύουσα και σήμερα δανειακή σύμβαση και το μνημόνιο που τη συνοδεύει.

Άγρια αντιμνημονιακή αντιπολίτευση άσκησε από την αρχή ο ΣΥΡΙΖΑ, κερδίζοντας συνεχώς πολιτική δύναμη. Οι αντιμνημονιακοί επαναλαμβάνουν με επιμονή σε όλους τους τόνους τις δυσάρεστες συνέπειες της εφαρμογής των μνημονιακών μέτρων. Κανένας όμως δεν μπόρεσε να δώσει ρεαλιστική απάντηση στο ερώτημα πώς, χωρίς τα δάνεια των εταίρων μας της Ευρωζώνης και του ΝΔΤ, θα είχαμε αποφύγει την πτώχευση, εφόσον είχαμε αποκλεισθεί από τις αγορές. Υπήρξαν, βέβαια, αντιμνημονιακοί που ψέλλιζαν τα περί δυνατότητας δανεισμού από Ρωσία, Κίνα, ΗΠΑ. Το πόσο ανεδαφικές είναι οι προσδοκίες αυτές έχει γίνει πλέον κατανοητό από όλους.

Παρά την θεαματική του άνοδο, ο ΣΥΡΙΖΑ δεν κατάφερε να γίνει κυβέρνηση το 2012, επειδή η ΝΔ δεν είχε ακόμα φθαρεί πολιτικά τόσο ώστε να χάσει εκείνες τις εκλογές. Τις έχασε το 2015, όταν η φθορά λόγω του ιού του μνημονίου είχε προχωρήσει αρκετά.

Αντίθετα, ο ΣΥΡΙΖΑ με την επίμονη αντιμνημονιακή του αντιπολίτευση και με τις εξωπραγματικές προεκλογικές του εξαγγελίες κατάφερε να κερδίσει τις εκλογές του 2015. Κυριαρχούσα εξαγγελία ήταν η κατάργηση του επάρατου μνημονίου. Όμως, την επέκταση κατά 4 μήνες της ισχύος της δανειακής σύμβασης και, φυσικά, του μνημονίου που τη συνοδεύει ζήτησε ως κυβέρνηση. Στον κόσμο έλεγε ότι ζήτησε μόνο την επέκταση της δανειακής σύμβασης λες και η εφαρμογή των διεθνών συμφωνιών μπορεί να γίνει à la carte, να δεχόμαστε δηλαδή μόνο ότι μας συμφέρει και να απορρίπτουμε όσα μας ενοχλούν, διότι πλήττουν τις πελατειακές μας σχέσεις και δημιουργούν πολιτικό κόστος.. Όπως ήταν αναμενόμενο, αυτό δεν έγινε δεκτό από τους δανειστές. Με βάση την αρχή ότι δανειακή σύμβαση και συναφείς υποχρεώσεις (μνημόνιο) αποτελούν ενιαίο σύνολο, η κυβέρνηση συνυπέγραψε τη συμφωνία της 20.2.2015, η εφαρμογή της οποίας αποτελεί το αντικείμενο των τρεχουσών διαπραγματεύσεων. Και το μνημόνιο λοιπόν υπάρχει και η εφαρμογή του αξιολογείται όπως και αρχικά από την Τρόικα, προκειμένου να γίνει οποιαδήποτε εκταμίευση από το εγκεκριμένο δάνειο. Αυτή την εκταμίευση περιμένει εναγωνίως το κράτος που έχει στερέψει από ρευστότητα.

Το ότι έχουν δοθεί άλλα ονόματα, ουδόλως αλλάζει την ουσία. Το κρέας που έχει ονομαστεί ψάρι, όταν αρχίσει να ψήνεται, προδίδεται από την έντονη και ευχάριστη μυρωδιά που παράγει. Ενώ λοιπόν τίποτα δεν έχει αλλάξει, ακούμε κάθε μέρα να επαναλαμβάνεται επίμονα και μονότονα ότι δεν υπάρχει μνημόνιο, δεν υπάρχει αξιολόγηση, δεν υπάρχει τρόικα. Το κραυγαλέο αυτό ψέμα έχει και σημαντικές οικονομικές συνέπειες. Για να καλυφθεί το ψέμα, ζητήθηκε να μην έρχεται εδώ η τρόικα και να επισκέπτεται τα Υπουργεία με δαπάνες των θεσμών. Έτσι, πηγαινοέρχονται στις Βρυξέλλες πολυάριθμοι υπάλληλοι των Υπουργείων και, φυσικά, οι δαπάνες μετάβασης και διαμονής πληρώνονται από το γλίσχρο δημόσιο ταμείο. Το φαινόμενο θυμίζει έντονα τις κομμουνιστικές καταβολές των κυβερνώντων και ταιριάζει απόλυτα με εκείνο που έγραψε ο Νίκος Καζαντζάκης στο βιβλίο του «Ρουσία», σχετικά με την κομμουνιστική προπαγάνδα (σελ. 189) : « Να λες και να τα ξαναλές ακατάπαυστα τα ίδια και τα ίδια, να διαβεβαιώνεις τον αναγνώστη και να το πιστεύεις και συ ο ίδιος πως η κομμουνιστική ιδέα είναι η μόνη αληθινή και γρήγορα θα κυριέψει τον κόσμο.»

Φαίνεται ότι, τόσο οι Ρώσοι κομμουνιστές, όσο και οι δικοί μας ιδεολογικοί απόγονοί τους αγνοούσαν ή ήθελαν να αγνοούν τη σοφή ρήση του Πυθαγόρα : «Φέρει εις φως την αλήθεια ο χρόνος».

Ο κ. Άγγελος Ζαχαρόπουλος είναι Επίτιμος Διευθυντής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής - τ. Γενικός Διευθυντής Υπουργείου Γεωργίας