Όσο αναλωνόμαστε στην Ευρώπη με την κρίση, η Ιστορία μας ξεπερνά
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η πρόσφατη ομιλία του πρώην πρωθυπουργού Γιώργου Παπανδρέου στη
Science Po με θέμα «Δημοκρατία στην Ευρώπη: Με το βλέμμα στις Ευρωεκλογές» καθώς αποτελεί ένα συνολικό μανιφέστο για τα επόμενα βήματα της Ε.Ε.
Παραθέτω ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα:
Παραδοσιακά η Ευρώπη ήταν μία «δύναμη καλού» υποστηρίζοντας τέτοιες ανθρωπιστικές αξίες. Οι Ασιάτες, ωστόσο, παρότι θετικά διακείμενοι στα κεκτημένα μας, όσο αφορά τη διατήρηση της Ειρήνης στην ήπειρό μας, δεν θα μας περιμένουν.
Η επιρροή μας στον κόσμο, στο ποιες αξίες θα κυριαρχήσουν στις μελλοντικές δομές διακυβέρνησης, εξαρτάται από την επιτυχία του δικού μας μοντέλου διακυβέρνησης.
Και σήμερα αυτό τίθεται σε αμφιβολία. Το ίδιο και στις ΗΠΑ, όπου συχνά, με έκπληξη, βρισκόμουν αντιμέτωπος με ερωτήσεις, όπως: «Είναι η Δημοκρατία το σωστό πολίτευμα» ή «μπορεί να δουλέψει σωστά η Δημοκρατία;». Ίσως αυτές οι ερωτήσεις είναι σημεία των καιρών.
Ήμουν και στην Τουρκία πρόσφατα. Εκεί συναντήθηκα με την Συριακή αντιπολίτευση, πολλούς Άραβες πολιτικούς, την Αραβική Λίγκα, με ακτιβιστές της κίνησης για το Πάρκο Γκεζί που κινητοποίησαν μεγάλο αριθμό νέων ζητώντας περισσότερη και βαθύτερη Δημοκρατία. Όλοι, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο επιχειρούν να εκδημοκρατίσουν ή να εμβαθύνουν τις δημοκρατικές πρακτικές στις κοινωνίες τους.
Παρόλα αυτά αισθάνθηκα την απουσία της Ευρώπης. Και δεν εννοώ επίσημους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εννοώ την παρουσία της πλήρους ισχύος της Ευρώπης και των ιδεών που αντιπροσωπεύει. Την βοήθειά μας στους γείτονες στους ζωτικής σημασίας αγώνες τους ειρηνική μετάβαση. Μια μετάβαση σε πιο ελεύθερες και ανοικτές κοινωνίες. Το τι τελικά θα συμβεί σε αυτές τις κοινωνίες θα έχει ιδιαίτερες συνέπειες και στις δικές μας ζωές.
Όσο εμείς αναλωνόμαστε με την κρίση στην Ευρώπη, η Ιστορία μας ξεπερνά.
Θα σημειώσω επίσης ότι, η Ευρωπαϊκή κρίση δεν είναι βέβαια απλά μια «σπατάλη χρόνου» αλλά ο τρόπος διαχείρισης της κρίσης έχει υπονομεύσει τις βασικές αξίες που αντιπροσωπεύουμε. Και γι’ αυτό έχουμε αποδυναμώσει τις αξίες μας και σε παγκόσμιο επίπεδο αλλά και στη συνείδηση των Ευρωπαίων πολιτών.
Από την προσωπική μου εμπειρία, η αντίδρασή μας, ως Ευρώπη, κατά τη διάρκεια της κρίσης, χαρακτηριζόταν περισσότερο από φόβο και άγνοια. Γίναμε εσωστρεφείς, αμυντικοί. Επιλέξαμε να βρούμε καταφύγιο στο δόγμα της «λιτότητας» αντί να σκεφτούμε κριτικά και με φαντασία να αναζητήσουμε τον ρεαλισμό πιο αποτελεσματικών εναλλακτικών λύσεων.
Εναποθέσαμε τη μοίρα μας σε αρχιερείς και μάγους – σήμερα τους αποκαλούμε τεχνοκράτες – αντί να πιστέψουμε στο δυναμικό των κοινωνιών μας. Αφήσαμε την πρωτοκαθεδρία στον πιο ισχυρό, τη Γερμανία στην περίπτωσή μας, αντί να εμπιστευτούμε συλλογικά τα έθνη και τους πολίτες μας. Και όταν το πρόβλημα έγινε πιο πολύπλοκο και ο πόνος εντονότερος, ψάξαμε για αποδιοπομπαίους τράγους αντί να αντιμετωπίσουμε τα αληθινά προβλήματα της Ένωσής μας.
Γι’ αυτό και επιχειρηματολογώ πως η κρίση στην Ευρωζώνη δεν είναι μόνο δημοσιονομική, οικονομική, ούτε καν μόνο θεσμική.
Είναι κρίση Πολιτικής. Είναι κρίση Δημοκρατίας. Πολλοί εδώ είστε Ευρωπαίοι πολίτες και όσοι δεν είστε αντιλαμβάνεστε πως η Ευρώπη είναι κάτι περισσότερο από το άθροισμα των μερών της.
Τι σημαίνει για σας η Ευρώπη σήμερα; Ποιες αξίες αντιπροσωπεύει; Είναι ακόμα επίκαιρη;
Αν δυσκολεύεστε να καταλήξετε σε απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά, να γνωρίζετε ότι δεν είστε οι μόνοι.
Ένας Ισπανός φοιτητής μου είπε το εξής:
«Οι γονείς μου ήταν 25 ετών όταν έπεσε η δικτατορία στην Ισπανία. Περίμεναν μία διαφορετική, δημοκρατική Ισπανία. Η Ευρώπη ήταν που εγγυήθηκε αυτή τη Δημοκρατία και έφερε ευημερία. Παρόλα αυτά, σήμερα νιώθουν αποδυναμωμένοι, δεν αισθάνονται πλέον να ελέγχουν τη μοίρα τους».
Στη σημερινή ΕΕ των 28 μελών, περίπου ο μισός πληθυσμός που ζει σήμερα σε περιβάλλον Δημοκρατίας, ζούσε σε δικτατορίες. Η ΕΕ ήταν βασικός πυλώνας της μετάβασης. Γι’ αυτό και επιμένω πως η ηγεσία της Ευρώπης μπορεί και πρέπει να χρησιμοποιήσει την κρίση ως μια ευκαιρία αναζωογόνησης της Ευρωπαϊκής Δημοκρατίας.
